پیغام آوران بهار، چهره های نمایشی نوروز

به گزارش وبلاگ سانا، پیغام آوران نمایشی نوروز مثل میرنوروزی و حاجی فیروز، بخش کوچکی از هنرهای نمایشی هستند که باید سهم آنها را در دیرینگی و سابقه شان جستجو کرد. چهره هایی که گاه با بذله گویی و حرکات نمایشی با مایه هایی از پایکوبی و آواز رنگ غم می زدایند و پیک بهار می دهند یا با جابه جایی قوانین طبقاتی و با نوعی نمایش کمدی فرصتی برای نقد و حسابرسی می یابند.

پیغام آوران بهار، چهره های نمایشی نوروز

به گزارش وبلاگ سانا به نقل از ایرنا حاجی فیروز شناخته شده ترین چهره نمایشی است که در ایران پیغام آور نوروز است. نوروز سال جاری که به سختی در حال عبور از پیچ تند کرونا هستیم، حاجی فیروزها هم کمتر ظاهر شدند و خبری از نمایش های خیابانی هرساله نبود. نمایش های که در پس و پیش گذرها و گاهی میدان ها، بداهه و بی هیچ مقدمه ای تنها با چهره های سیاه و لباس های سرخ، آمدن بهار را بشارت می دادند.

دیروز هفتم فروردین گرامی داشت هنرهای نمایشی بوده است. چهره های نمایشی نوروزی، مهمان های دیرینه بهاری هستند که همین روزها در عرصه عمومی ظاهر می شوند و مژده آمدن نوروز را می دهند. نوروز سال جاری اما با هر سال توفیر زیادی داشت؛ چهره های نمایشی و قدیمی نوروز هم با مهمان ناخوانده غافلگیر شدند. پیغام آوران نوروز که سالی یک بار با دایره زنگی و آواز، بهانه ای برای شادی و بذله گویی داشتند سال جاری از ترس کرونا کمتر در خیابان ها و گذرها دیده می شدند.

کارکترهای کهن نمایش های نوروزی

روز هنرهای نمایشی در آستانه بهار فرصتی برای گرامی داشت چهرهای نمایشی نوروزی به دست داده است. چهره هایی چون حاجی فیروز و میرنوروزی که پیوندی ناگسستنی با نوروز و آمدن بهار دارند.

طلاییه رویایی، دانش آموخته پژوهش هنر و عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی در گفت و گو با ایرنا بیشتر از کارکترهای کهن نمایش های نوروزی می گوید: چهرهای نمایشی ای که پیک نوروزی اند و هنوز هم وجود دارند حاجی فیروزها هستند. حاجی فیروز و عروسک مبارک در خیمه شب بازی تغییر شکل یافته همانسیاهدر نمایش های سیاه بازی هستند.

اشاره رویایی به سیاه بازی همان نمایش های کمیک ایرانی معروف به روحوضی ست که درآن ارباب و غلامی با آواز و موسیقی و با مایه هایی ازطنز به موضوعات اجتماعی و سیاسی می پردازند.

رویایی در ادامه با اشاره به چهره سیاه و لباس قرمز حاجی فیروز این شخصیت نمایشی را در پیوند با نمایش سیاه بازی،پیغام آور صلح و شادی خواند و گفت: در نمایش های سیاه بازی شخصیت سیاه یک شخیت معترض و بذله گوست که بسیار باهوش، زیرک و هوشمند است.

این پژوهشگر هنر می گوید چه مبارک در خیمه شب بازی و چه سیاه در در سیاه بازی موجودات هوشمند و درعین حال انگار وجدان بیداری هستند که همه چیز را می دانند و می بینند و با طنز آنها را آشکار می نمایند.رویایی، حاجی فیروز را هم در پیوند با سیاهو مبارک می داند که در آستانه بهار پیغام آور نوروز است وبا پایکوبی و آواز در محله ها و روستاها بشارت سال نو را می دهد. شخصیت دوست داشتنی ای که از نگاه او برای اینکه بار مسئولیت این پیغام شادی را برساند به درستی انتخاب شده است.

نمودی دیگر از کارناوال باختینی در میرنوروزی

این عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی با اشاره به آیین کهن کوسه برنشین در آستانه بهار از میرنوروزی به عنوان نمایشی دیگر از آیین های نوروزی یاد کرد و اضافه نمود: نمایش دیگر که در خصوص نوروز وجود دارد جشن میر نوروزی است که به اشکال مختلف و در جاهای مختلف برگزار شده است. میرنوروزی یک جشن باستانی ست و به شکلی همتاهایی در تاریخ و در سراسر جهان دارد. جشنی است که درآن برای دوره ای کوتاه همه چیز به هم می ریزد و جابه جا می گردد.

وی با اشاره به میرنوروزی، به عنوان یکی از آیین های درحال فراموشی اضافه نمود: در میرنوروزی مثل همه نمایش های از این دست، یک جور در هم ریختگی طبقاتی و صندلی اجتماعی وجود دارد؛ یعنی یک آدم عامی که به طور معمول هم از اقشار محروم جامعه بوده را چند روز به عنوان پادشاه و امیر یک منطقه انتخاب می نمایند و او هر حکمی را در این چند روز بدهد باید اجرا گردد.

رویایی این شعر حافظ که چو گل از غنچه بیرون آی، که بیش از چند روزی نیست حکم میر نوروزی را یکی از استنادهایی می داند که به قدمت برگزاری میرنوروزی در ایران اشاره می نماید.

وی در ادامه از تحلیل های دیگری می گوید که درباره میرنوروزی مطرح است: حکم کردن های میرنوروزی به طور معمول بر اساس این بوده که شادی و خنده باشد و بیشتر کسانی هم که به عنوان دست یاران میر انتخاب می شدند آدم های بذله گویی بودند اما تحلیل های دیگر هم وجود دارد.این در هم ریختگی به شکلی گفتگوی کارناوال باختینی را نشان می دهد که در ایران هم بوده است.

رویایی در این باره اضافه نمود: در این جشن ها تمام قوانین از پیش مشخص شده به هم می ریخت و از این به هم ریختگی یک آنارشی و اقتدارگریزی بوجود می آمد که برای مردم در نوروز مفرح بوده است.

وی پیغام شادی بخش نوروز و بهار با روایت حاجی فیروز و میر نوروزی را در گستره فرهنگی ایران عظیم بیشتر مختص ایران می بیند که در کمتر جایی در کشورهای گستره نوروز تا این حد جدی گرفته شده باشند. اما بر این باور است که وقتی از نوروز صحبت می کنیم در واقع از یک ایران عظیم صحبت می کنیم که بنا به شرایطی که در تاریخ بوجود آمده تکه تکه شده است و نوروز می تواند عامل وحدت ایران با کشورهایی مثل تاجیکستان و افغانستان باشد.

نوروزخوانی و هنرهای نمایشی خیابانی

شاهین سپنتا پژوهشگر جشن هایی ایرانی بر این باور است که نوروزخوانی به سبک حاجی فیروزیکی از نمونه های جذاب هنرهای نمایشی خیابانی در ایران است که نیازمند توجه و بازآفرینی بیشتر است.

وی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: حاجی فیروز چهره ای نمادین و پیک نوروز است که هر سال در آستانه نوروز مردم را با ترانه هایش شاد می نماید. پیک نوروزی حاجی فیروزدر اصل همان تموز و یا رپیتوین در فرهنگ ایران کهن است که با دیو سرما ستیز می نماید و بر او چیره می گردد، از این روی او را پیروز می نامند.

وی در ادامه اضافه نمود: پیروز از دیرباز صفت نوروز و به معنی خوش و خرم وکامیاب بوده است و از این روی پیک بهار را نیز ایرانیان پیروزیا فیروز نامیده اند.حاجی فیروز با چهره سیاه، تن پوش سرخ، سازی در دست و ترانه های شادمانه بر لب، همچون توز یا دوموزی نویدبخش گرم شدن زمین و بهار است و مردم در کوی و برزن به پیشواز حاجی فیروز و ترانه های شادمانه اش می فرایند و به پاس شادی افزایی، به او شادباش و نورروزانه می دهند.

منبع: همشهری آنلاین

به "پیغام آوران بهار، چهره های نمایشی نوروز" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "پیغام آوران بهار، چهره های نمایشی نوروز"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید