عملیات کمان 99 چگونه رقم خورد؟ - وبلاگ سانا

به گزارش وبلاگ سانا، امروز اول مهرماه، سالروز پاسخ همه جانبه نیروی هوایی ارتش به حملات رژیم بعث عراق به کشورمان در سال 1359 است که عملیات کمان 99 یا 140 فروندی نام گرفت. این عملیات بزرگ ترین عملیات هوایی تاریخ تیزپروازان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران که عملیاتی پیروز بود، باعث اقتدار و فزونی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران برای چند سال در جنگ شد.

به گزارش وبلاگ سانا، زمانی که حمله سراسری رژیم بعث صدام علیه میهن اسلامی شروع شد، عملیات تاکتیکی انهدام نیروی هوایی رژیم بعث صدام به منظور کسب رجحان هوایی توسط نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در روز یکم مهر ماه 1359 انجام شد.

طرح نبرد البرز

این عملیات بر پایه طرح نبرد البرز صورت گرفت. سوابق طرح نبرد البرز به جلسه هماهنگی 1358/8/18 در ستاد مشترک ارتش برمی گردد که رژیم بعث صدام دست به تحرکات و اقدامات مشکوک و خصمانه بر علیه جمهوری اسلامی زده بود و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با متجاوز اقدام به صدور راهنمای طرح ریزی طرح البرز و ابلاغ آن به نیروی هوایی کرد. در این طرح نیروی هوایی از پیش دستی و غافلگیر کردن دشمن منع شده بود. پس از اینکه طرح به دستور عملیاتی تبدیل شد، طراحان و افسران زبده و خلاق عملیاتی نیروی هوایی دستور عملیاتی را در قالب 99 صفحه تدوین، تصویب ودر تاریخ 59/4/27 به کلیه یگان های عملیاتی ابلاغ کردند و یگان های عملیاتی دستورات رزمی لازم را تهیه و منتظر دستور اجرای این طرح بودند.

بلافاصله پس از تجاوز رژیم بعثی صدام در روز 31 شهریورماه 59، با دستور فرمانده نیروی هوایی شهید سرلشکرخلبان جواد فکوری مسئولان عملیات یگان ها مشغول برنامه ریزی برای اجرای دستور عملیاتی نبرد البرز شدند. خلبانان و طراحان عملیاتی در هر پایگاه به فرماندهی فراخوانده شدند و تا صبح بر روی برنامه پروازی، نوع مأموریت و معین کردن اهدافی که باید هدف قرار بگیرد، کار کردند.

کارکنان فنی، آماد و پشتیبانی و ترابری و... یگان ها تا صبح با کار طاقت فرسا و جهادی، 140 فروند هواپیما را به انواع مهمات، راکت، موشک، بمب ام- ک82، بمب های MK82/83/84، بمب های خوشه ای، موشک های ماوریک، موشک های حرارتی و موشک های راداری مجهز و آماده پرواز کردند. در واپسین دقایق 31 شهریور 1359 طرح نبرد البرز با رمز کمان 99 با عبور 140 فروند هواپیمای جنگنده شکاری از مرز آماده و اجرایی شد.

تصورات عراق رنگ باخت

نیروی هوایی در ساعت 16 روز 59/6/31 در کمتر از دو ساعت پس از حمله رژیم بعث صدام، اولین اقتدار و قدرت هوایی خود را به نمایش گذاشت و نظر اصلی فرماندهان نیروی هوایی از اجرای سریع اولین عملیات در اولین ساعات پس از هجوم متجاوز، در حقیقت شروع جنگی روانی علیه استراتژیست های ارتش عراق بود، چرا که آنان حملات هوایی خود علیه نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران را با اتکا بر این باور طراحی نموده بودند که نیروی هوایی توان پاسخگویی به تهاجم را نخواهد داشت و بی درنگ پس ازحملات، شیرازه این نیرو ازهم گسیخته شده و ارکان نظام فرو خواهد ریخت.

از سوی دیگر، نظر فرماندهان، اعلام توان مقاومت، مقابله به مثل، سرعت، قدرت کوبندگی و قابلیت انعطاف نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به زمامداران عراق بود تا شاید آنان را از ادامه خشونت و دشمنی آشکار باز دارد. اما اصرار نیروی هوایی عراق بر ادامه حملات باعث شد تا صبح روز یکم مهرماه 1359با یکی از بزرگترین و کوبنده ترین پاسخ های جنگ های هوایی دنیا روبرو شوند.

به این ترتیب نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با اجرای بزرگترین عملیات هوایی خود، رژیم بعثی صدام که یکی از بزرگترین ارتش های دنیا در آن موقع را در اختیار داشت در بهت و حیرت فرو برد.

اهداف این عملیات پایگاه های هوایی، مخازن سوخت و مهمات، پالایشگاه ها، آشیانه هواپیماها، پناهگاه های تعمیرات و نگهداری هواپیما، باندهای پروازی، رادارهای راهنمایی نماینده هواپیماهای جنگی، برج های مراقبت و مراکز مخابراتی عراق در مناطق کرکوک، موصل، رشید، حبانیه، ناصریه، شعیبیه، کوت و المثنی بودند و علت انتخاب این اهداف از بعد تاکتیکی، انجام حملات هوایی علیه این اهداف، دشمن را در ابعاد خدمات پشتیبانی رزمی و آتش پشتیبانی هوایی، دفاع هوایی و اطلاعات و هشدار اولیه در میدان جنگ با موانع زیادی روبرو می ساخت و در نهایت می توانست به تهاجم عراق در خوزستان خاتمه داده و حرکت دشمن را متوقف سازد.

از بعد استراتژیک دفاعی، از آنجایی که برآورد دشمن حاکی از زمین گیر بودن نیروی هوایی ایران بود، لذا انجام چنین عملیات سنگینی می توانست معادلات استراتژیک دشمن را با شکست روبرو سازد.

نوع هواپیماهای به کار رفته در عملیات

در این عملیات از جنگنده بمب افکن های اف-5 و اف-4 برای بمباران و شکاری-رهگیرهای اف-14 برای محافظت از هواپیماها و بوئینگ 747 و بوئینگ 707 برای سوخت رسانی و سی-130هرکولس برای جمع آوری اطلاعات الکترونیکی برای معین کردن محل پایگاه های موشکی استفاده شد و در مجموع در این عملیات 200 فروند هواپیما شرکت داشتند و حدود 400 نفر از پرسنل عملیاتی و فنی درگیر مستقیم با این عملیات بودند.

نحوه اجرای عملیات

نحوه اجرای عملیات چنین بود که در ساعت مقرر تانکرهای سوخت رسان در محل ملاقات حضور داشته باشند و ابتدا فانتوم های پایگاه همدان به پرواز درآیند و بدون سوختگیری هوایی به اهداف خود حمله نمایند. دو دقیقه بعد از آن ها، فانتوم های پایگاه تهران به پرواز درآیند و با سوخت گیری هوایی، به اهداف خود حمله نمایند. دو دقیقه بعد فانتوم های پایگاه بوشهر به پرواز درآیند و آن ها نیز با سوخت گیری هوایی به اهداف خود حمله نمایند. در همین زمان هم اف-5 های پایگاه های تبریز و دزفول به پرواز درآمده و اهداف خود را بمباران نمایند و در این زمان اف-14 ها از پایگاه های مربوطه به پرواز درآیند و کار پشتیبانی عملیاتی را از پشت مرزها به عهده بگیرند.

همچنین مقرر شد پایگاه های هوایی شرکت نماینده در عملیات پایگاه های تهران، همدان و بوشهر با یگان های اف-4 (فانتوم-2)خود و پایگاه های تبریز و دزفول با یگان های اف-5 (تایگر-2) خود در این عملیات شرکت نمایند و پایگاه های هفتم و هشتم شکاری با یگان های اف-14 (تامکت) خود، کار پشتیبانی را برعهده بگیرند.

زمان عملیات هم زمان با طلوع آفتاب روز یکم مهرماه 1359 در سرزمین عراق انتخاب شد. چون خورشید از شرق طلوع می کرد و جنگنده بمب افکن های نیروی هوایی از شرق به غرب به سوی اهداف خود پرواز می کردند بنابراین در هوای گرگ و میش صبحگاهی و تیغ تیز شعاع آفتاب، کار هدف گیری را برای پدافند هوایی عراق که به سوی آفتاب نگاه می کردند، مشکل می کرد.

عملیات ضد پدافندهوایی قبل و همزمان با ورود بمب افکن ها به خاک عراق انجام شد تا رادارها و پدافندهای مناطقی که قرار بود به آن ها حمله گردد، از سر راه بمب افکن ها برداشته گردد. با انجام این کار رجحان کامل هوایی از آن خلبانان نیروی هوایی شد و این باعث شد توان دشمن به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کند.

قبل از ورود به خاک عراق، فانتوم ها به دو دسته تقسیم شدند و با کم کردن ارتفاع از مرز گذشتند و وارد خاک عراق شدند. وقتی به بغداد رسیدند، پدافند عراق که از حمله مطلع شده بود، آسمان بغداد را به گلوله گرفته بودند و دودهای ناشی از آن آسمان را پوشانده بود. خلبانان نیروی هوایی به سمت اهداف خود در پایگاه الرشید و فرودگاه بغداد شیرجه رفتند و تمام بمب های خود را بر روی اهداف ریختند که در نتیجه آن باند فرودگاه، ساختمان های آن و ماشین آلاتی که در آن قرار داشت، تقریباً منهدم شد.

نتایج عملیات کمان 99

با نگاهی دقیق تر به این عملیات از زاویه استراتژیک معین می گردد برآوردهای هوایی دشمن حکایت از زمین گیر بودن نیروی هوایی ایران داشت و انجام چنین عملیات هوایی سنگینی در مدتی کوتاه که تخمین آن برای بزرگترین استراتژیست های نظامی نیز آسان به نظر نمی رسید، می توانست معادلات دشمن درسرنگونی نظام اسلامی و جداسازی استان خوزستان از پیکر ایران را باطل کند.

در پی این عملیات رعدآسا، نیروی هوایی عراق برای مدت طولانی نیمی از توان عملیاتی خود را از دست داد و تا مدت ها پس از آن پایگاه های هوایی این کشور قادر به استفاده از تمام و یا بخشی از توان رزمی خود نبودند، به طوری که پایگاه هوایی الرشید به عنوان یکی از مهمترین پایگاه های هوایی عراق تا 69 روز پس از این رزم هوایی غیرعملیاتی بود و موجب کاهش توان رزمی هوایی دشمن و کاهش فعالیت های هوایی بر فراز جبهه های زمینی و کسب رجحان هوایی برای دلاور مردان عرصه پیکار شد.

بازتاب های سیاسی نظامی عملیات کمان 99

کشورهای دوست و هم پیمان عراق شامل کشورهای عرب منطقه و بعضی کشورهای اروپایی نظیر فرانسه و آلمان و از همه مهم تر ایالات متحده آمریکا با پاسخ قاطع نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بی هیچ تردیدی دریافتند که محاسبات آنان چندان دقیق و مبتنی بر اطلاعات درست و حقایق نبوده و ارتش ایران، از توان دفاعی قابل توجهی برخوردار است. خبرگزاری های خارجی نیز پس از این عملیات با اذعان به مهارت خلبانان ایرانی و قابلیت هایی که در عرف این جنگنده ها پیش بینی نشده، مجبور به بازتاب این حمله گسترده شدند.

آنان پرواز خلبانان ایرانی را اعجاب برانگیز و قابلیت مانور آنان را در برابر پدافند هوایی بغداد بی نظیر توصیف کردند، اما آنچه در لابلای این اخبار بیشتر به چشم می خورد ضربه روحی شدید و وحشتی بود که زمامدار عراق و سیاست مداران غربی متحمل شدند.

به این ترتیب عملیات کمان 99 یا 140 فروندیبزرگ ترین عملیات هوایی تاریخ تیز پروازان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایرانکه عملیاتی پیروز بود، باعث اقتدار و رجحان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران برای چند سال در جنگ شد.

در این عملیات 11 فروند هواپیمای جنگنده بمب افکن از دست رفت و هشت نفر خلبان شهید شدند، دو نفر اسیر و یک نفر مفقودالاثر شد که بعدها به جمع شهدا پیوستند.

در خاتمه گرامی می داریم یاد و خاطره شهیدان این عملیات غرورآفرین شهید سرلشکر خلبان منصور ناظریان، همایون شوقی ، غفار رامین فر، غلامحسین عروجی ، بهرام عشقی پور، عباس اسلامی نیا، تورج یوسف و علی مراد دنیاشاه لو و تمام کسانی که برای حفظ کیان و تمامیت ارضی میهن عزیزمان ایران، در اوج گمنامی و سلحشوری، بی هیج ادعایی رفتند تا پروانه وار شمع وجود خویش را در راه دفاع از ارزش های والای انقلاب اسلامی نثار نمایند و باید نسل حاضر و نسل های بعد این واقعیت ها را بدانند که سربازان فداکار این کشور اسلامی در طول هشت سال دفاع مقدس با رشادت، پایمردی و نثار جان خود اجازه ندادند یک وجب از خاک پر افتخار میهن اسلامی لگدکوب دشمن گردد.